Хурдны морь-Хүүхэд аллага уламжлал гэж үү?

Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд хурдан морины унаач хүүхдүүдийн асуудлаар шаардах бичиг илгээжээ. Тус бичгийг бүрэн эхээр нь хүргэе.

Хурдны морь-Хvvхэд аллага уламжлал гэж үү?

Монгол улсын ерөнхий сайд,
Хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлийн тэргүүн, У. Хүрэлсүх танаа,
УИХ-ын гишvvд,
Терийн эрх баригчид нараа,

Манай Монгол улс олон улсын хүүхдийн эрхийн конвенцэд нэгдэн орсны дагуу:
Оролцогч улсууд энэхүү Конвенцид хүлээн зөвшөөрсөн эрхийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хууль тогтоох, захиргааны болон бусад бүх арга хэмжээг авна.

6- р зүйлд
1. Оролцогч улсууд хүүхдийн амьд явах жам ёсны эрхийг хүлээн зөвшөөрнө.
2. Оролцогч улсууд хүүхдийн амьдрах, эсэн мэнд хөгжих бололцоог дээд зэргээр бүрдүүлэн хангана.
гэсэн үүрэг хариуцлагыг албан ёсоор хүлээж байгаа.

Монгол улсын үндсэн хуульд зааснаар Монгол Улсын иргэн дараахь үндсэн эрх, эрх чөлөөг баталгаатай эдэлнэ:
1/ амьд явах эрхтэй. (…) хүний амь нас бусниулахыг хатуу хориглоно;
гэж заасан буй.

Гэтэл гурван хүн тутмын нэг нь хүүхэд хэмээн бүртгэгдсэн манай Монгол улс нь хүүхдийн амьд явах жам ёс нь бүрэн бүрдсэн, дайн дажингүй, энх тайван улс атал хүүхдийн амьд явах эрх маш харгис бүдүүлгээр зөрчигдөж байгаа нь хууль дүрэм тогтоогч албан тушаалтан, тэдний хууль дүрэм сахиулагч байгууллагууддаа хангалттай үүрэг даалгавар өгдөггүйн улмаас, хянаж шалгадаггүйн улмаас энэхүү монгол хүний, монгол хүүхдийн хамгийн эрхэм дээд, нандин эрхийг санаатайгаар үл хүлээн зөвшөөрч байна гэж үзэхэд хүргэж байна.
Хүүхдийн амьд явах эрх маш бүдүүлэг харгисаар, шууд олон түмний нүдэн дээр, нээлттэй зөрчигдөж байгаа ганцхан жишээг би Монгол улсын иргэний эрх үүргийнхээ дагуу энд хурц асуудал болгон тавьж,
Хүүхдийн эрхийг хамгаалах талаар Засгийн газар дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
1/ хүүхдийн эрхийг хамгаалах төрийн бодлого боловсруулах;
2/ хүүхдийн эрхийг хамгаалах хууль тогтоомжийн биелэлтийг хангах;
3/ хүүхдийг хөгжүүлэх, тэдний эрхийг хамгаалах талаар үндэсний хөтөлбөр, төлөвлөгөө боловсруулан баталж, хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах;
4/ хүүхдийг хөгжүүлэх, тэдний эрхийг хамгаалах чиг үүрэг бүхий хүүхдийн сургалт хүмүүжил, амралт, хэвлэл, мэдээллийн болон халамжлан хүмүүжүүлэх, асарч сувилах, түр саатуулах байгууллагын үйл ажиллагаанд дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх.
бүрэн эрхтэйг сануулж, энэ асуудлыг ерөнхий сайд танаар болон таны хүүхдийн төлөө үндэсний зөвлөлөөр түргэн шуурхай шийдвэрлүүлэхийг шаардаж байна.

Монгол улсад хүүхдийг өвөл, зуны хурдан морины найр наадамд, ялангуяа өвлийн тэсгим хүйтний улиралд Дүнжингарав наадамд хурдан морь унуулан, хүүхдийг асар аюултай нөхцөлд оруулж, амь нас болон эрүүл мэндээр нь хохироож, насан туршид нь эрэмдэг зэрэмдэг болгон, нийгмийн халамжгүй хаяж байна. Уяачдын Холбоо хэмээх тбб дор нэгдсэн хөрөнгө мөнгөтэй этгээдүүд хууль зөрчин, хүүхдийн эрүүл мэнд амь насаар наадаж байна.

Хөдөлмөрийн сайдын 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрийн А/36 тоот тушаалаар батлагдсан “Насанд хүрээгүй хүнийг ажлуулахыг хориглосон ажлын байрны жагсаалт”-ын 3.10.2-т: хүүхдээр жил бүрийн 11 дүгээр сарын 1-нээс 5 дугаар сарын 1-нийг хүртэлх хугацаанд хурдан морины уралдаан, сунгаа, үсэргээнд хурдан морь унуулахыг хориглосон боловч хуулийг гууль болгон Дүнжингарав гэх мэтийн онц аюултай хурдан морины уралдаан жил бүр зохион байгуулагдаж жил бүр ил тоогоор 30- аад хүүхэд гэмтэж бэртэн, насан туршдаа тахир татуу болж, жил бүр төдий чинээ олон хүүхдийн амь нас үхлийн эрсдэлд орж байна.

Энэ дашрамд үндэсний статистикийн газрын морь унаач хүүхдийн эндэгдлийн мэдээ олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслийн мэдээнээс ондоо байдаг нь хурдан морины уралдаанд бэртэл гэмтэл авдаг хүүхдийн тоо олон нийтэд мэдэгдэж буйгаас хавьгүй өндөр гэдгийг сануулая.

Түүгээр ч үл барам Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг болох Хүүхдийн төлөө үндэсний газар нь өөрийн үүрэг хариуцлагаа умартан, жил бүр олон нийтийн цахим хэрэгсэл Нүүрномоор хүүхдээр хурдны морь унуулж амь нас эрүүл мэндэд нь халдаж байгаа гэмт үйлдлийг өөгшүүлсэн байртай мэдээлж байх юм.
Энэ нь таны тэргүүлж буй засгийн газар, хэрэгжүүлэгч байгууллага Монгол улсын үндсэн хуулийг, олон улсын хүүхдийн эрхийн конвенцийн хуулийг, хүүхдийн эрхийг хамгаалах хуулийг сахих нь битгий хэл, өөрөө бүдүүлгээр зөрчиж, хүүхдийн амь нас бусниулах болон эрүүл мэндийг хохироох үйл ажиллагааг хөхүүлэн дэмжиж байна гэсэн үр дүнг харуулж байна.
Олон арван хүүхэд хурдны морь унаж тэмцээнд оролцсоны улмаас гэмтэж бэртдэг бөгөөд сүүлийн жилүүдийн статистик мэдээнээс харахад, жил бүр 2 хүүхэд үүний улмаас нас барсан гашуун тоо баримт байна. Маш эмгэнэлтэй олон дүр зургууд энэ ослуудыг чимж байгаа нь, зохион байгуулагчид болон морьны эзэн осолд орсон хүүхдийг сэтгэцийн эрүүл бус байсан, өөрийн буруугаас болсон гэх мэтээр хүүхдийн хөдөлмөрийг сорж, амь нас, эрүүл мэндээр нь тоглосон нь багадсан юм шиг авирлаж буй нь Монголын үндэсний сайхан наадам нэгэнт утгаа алдаж, хүүхдийн амь насаар нааддаг гладиатор тэмцээний шинжтэй болсныг илтгэнэ.
Хурдан морьны өвөл, хаврын уралдаан нь малчид болон морь мал ядарсан үед зохиогдож, тэднийг улам бүр зутрааадаг бөгөөд энэ наадмаас хэн ашиг олдог, хэн бооцоо тавьж, хүүхдийн амь насаар тоглодогийг хэлэх нь илүүц бизээ.
Хөрөнгийн хэт хол ялгаанаас үүдэн баян чинээлэг хэсэг нь ядуу хэсгээ мөнгөөр боомилон, мөлжлөгийн хэлбэрээр ашиглах, үүнд хүүхэд золиос болохыг би эрс эсэргүүцэж байна.

Би Монгол улсын иргэнийхээ эрх үүргийн дагуу дараах (зарим нь хуулиар батлагдсан) зүйлүүдийг засгийн газраас өөрийн хүлээсэн үүрэг хариуцлагын хүрээнд чанд сахин биелүүлэхийг болон хуулинд тусгагдаагүй ч хүүхдийн амьд явах, эрүүл байх шаардлагыг хангах үүднээс дараах арга хэмжээнүүдийг түргэн авахыг шаардаж байна.
1. Хурдан морины уралдаан, сунгаа, үсэргээнд хүүхдээр хурдан морь унуулахыг энэ жилийн 2018 оны наадмаас эхлэн хатуу хориглох
2. Хууль зөрчин хүүхдээр хурдны морь унуулсан этгээдүүдтэй хатуу чанга хариуцлага тооцож, өндөр торгууль, шийтгэл оноох, үүнээ олон нийтэд мэдээлэх хүүхдийн эрүүл мэнд, амь нас хохирсон эсэхийг ул суурьтай нэхэмжлэн шалгаж байх. (Олон улсын хүүхдийн эрхийн конвенцийн 32-р зүйлийн с) энэ зүйлийг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх үүднээс оногдуулах ял шийтгэл болон авч болох бусад арга хэмжээг зааж тогтооно.)
3. Хууль зөрчин зохион байгуулсан уралдааны улмаас хүүхдийн амь нас, эрүүл мэнд хохирсон бол зохион байгуулагчтай нь болон морины эзэнтэй хатуу хариуцлага тооцож, эрүүгийн хуулиар санаатайгаар хүний амь нас бусниулсан, эрүүл мэнд хохироосон ял, шийтгэл оноох
4. Хууль зөрчин хүүхдийг бооцоотой, мөрийтэй тоглоомонд буруугаар ашигласны хариуцлагыг тооцож, шийтгэл хүлээлгэх
5. Зуны улиралд хурдны морийг насанд хүрсэн хүнээр албан ёсны хөдөлмөрийн гэрээтэй, цалин хөлстэй эрүүл мэндийн болон эрсдэлийн даатгалтай байлгах хууль санаачилж хэрэгжүүлэх. Ингэснээр жинхэнэ ажлын байр бий болгож чадна.
6. Өдийг хүртэл хурдны морь унаж, гэмтэж бэртсэн, амь нас нь үрэгдсэн хүүхдүүдийн судлагаа тооцоог гаргаж, эмчийн үзлэгт хамруулж, эрүүл мэндийг нь байнга сахиж, эрүүл мэндийн нөхөн үйлчилгээ үзүүлэх, эрүүл мэнд болон амь насаараа хохирсоны төлбөрийг ар гэрт нь нөхөн олгох. (ослын риск 700 унаач хүүхэд тутамд хамгийн багаар бодоход 20, жил болгон 300 гаруй хүүхэд уралдааны явцад морьноос унаж гэмтдэг, 200- аад хүүхдүүд хэвтэн эмчлүүлдэг, жил бүр дунджаар 2 хүүхэд хурдан морьны уралдаанд амь насаа алддаг байна) Эрүүл мэндийн өндөр чанартай үйлчилгээг осол тохиолдсон мөчөөс эхлэн 20 жилийн турш үзүүлж, амьдрах түвшинг хангаж байхаар тогтоох. Учир нь морьноос унасан хүүхэд ихэвчлэн толгой, нугасны болон яс хугарах гэмтэл авч, түүний хор уршиг нь 20 хүртэл жилийн дараа гарах боломжтой.
7. Хөдөө орон нутагт хүүхдийг хууль бусаар хурдан морь унуулан ажиллуулж, амь нас, эрүүл мэндээр нь хохироож, мөрийтэй тоглоомны золиос болгохгүйн тулд аймаг, орон нутгийн удирдлагуудад хатуу шаардлага тавих
8. Ард иргэдэд хүүхдээр хурдан морь унуулж наадам тэмцээнд оруулахын аюул, сөрөг үр дагаварыг болон тэдний үүрэг болох хүүхдийн эрүүл мэнд, ёс суртахуун, амь насанд нь аюул учруулах хөдөлмөр эрхлүүлэхгүй байх (хурдны морь унах) тухай сайн таниулах, албан ёсны сургалт явуулах

Хүндэт Ерөнхий сайдаа, эрхэм терийн тvшээд ээ, та наадамд хурдны морь унаад, амь наана там цаана, амь дүйж барианд орсон бяцхан үрсээ хараад инээж наадаж чадна гэж үү?
Хичнээн нь замдаа унаж бэртээд, адгуусны хөлд гишгэгдээд, хэдхэн нь түрүүлээд ерөнхийлөгчийн индэрт хөтлүүлэн ирэхэд, баяртайгаар шагнал гардуулж, насан туршдаа тахир татуу болсон, бүүр амь насаараа таны, миний, бидний наргианы төлбөр болсон сайхан үрсээ мартаад, амар амгалан унтаж чадна гэж үү?

Энэхүү шаардлагыг Монгол улсын иргэн би бээр хүүхэд хамгаалах хуулийн дагуу, өөрийн эрх үүргийн хүрээнд, бидний хойч ирээдүй болсон үр хүүхдүүдээ хамгаалах үүднээс үр хүүхдүүдээ хамгаалах хүсэлтэй олон Монгол Улдсын иргэдийг төлөөлөн гаргасан бөгөөд миний, бидний шаардлагыг түргэн шуурхай шийдвэрлэн, зохистой арга хэмжээг авсны үр дүнг иргэн надад бичгээр ирүүлнэ үү.

Энэхүү шаардлагыг Монгол улсын төрийн 3 өндөрлөг болох Монгол улсын Ерөнхий сайд эрхэм У. Хүрэлсүх таньд, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч эрхэм Х. Баттулга, УИХ -ын гишvvдэд хүргүүлж байна.
Монгол Улсын Их Хурлын дарга эрхэм М. Энхболдод энэхүү шаардлагыг хүргэж төвдөхгүйн учир нь тэрбээр өөрөө Уяачдын Холбооны гишүүн, Дүнжингарав наадмыг зохион байгуулалцдаг наадамчдын нэгэн тул татгалзав.
Арга хэмжээ, ажлын үр дүнг энэ жилийн наадмаас эхлэн үзнэ хэмээн итгэлтэй найдаж буй,

Хvндэтгэсэн, Монгол улсын иргэн, Чулуунсүрэн Дашцэрмаа
zermaa@gmx.de
2018 оны 5 сарын 30