Синьхуа: Монгол орны нийт газар нутгийн дийлэнх нь цөлжилтөд өртжээ

Ази тивийн Монгол Улсад  цөлжилт газар авч, газрын доройтолд нэрвэгдэж, ургамлан бүрхэвч жилээс жилд тогтмол буурч байгаа тул хүчтэй салхи, хүчтэй шороон шуурга байнга тохиолддог болсон. Монгол Улс 1,564,116 хавтгай дөрвөлжин км газар нутагтай ч ердөө найм орчим хувийг ой мод эзэлдэг. Монгол Улсын нийт нутаг дэвсгэрийн 77 орчим хувь нь цөлжилт, газрын доройтолд нэрвэгдээд байгаа талаар тус улсын Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас мэдээлжээ. Монгол орны цөлжилтийн гол хоёр шалтгаан нь уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний буруутай үйл ажиллагаа юм.

Дөрөвдүгээр сард ихэнх нутгаар өдөр бүр хүчтэй салхи шуургатай, шороогоор шуурсан тухай Монголын Цаг уурын орчны шинжилгээний газраас мэдээлсэн. Уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой цөлжилт нь сүүлийн жилүүдэд Монголд шар шороон шуурга ихсэх гол хүчин зүйл болж байгаа юм.  Шар шороон шуурганы давтамж нэмэгдэж байгаа нь Монгол орны хөрс ихээхэн доройтож байгаагийн илрэл гэдгийг мэргэжилтнүүд онцолж байна. Сүүлийн 80 жилийн хугацаанд Монгол орны дундаж температур 2.25 хэмээр халж, дэлхийн дундаж температураас бараг гурав дахин нэмэгдэж, жилийн хур тунадасны хэмжээ сүүлийн 80 жилд 7-8 хувиар буурчээ. Дулааны улиралд эрс багассан гэж Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Төрийн захиргаа, удирдлагын газрын дарга Э.Алтангэрэл Синьхуа агентлагт ярьжээ.  Монголоос эхтэй шар шороон шуурга Хятад, Өмнөд Солонгос, Япон зэрэг бусад оронд  хүрээд байгаа бөгөөд шороон шуургатай хамтран тэмцэх шаардлагатай байгаа юм.

ХҮНИЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

Бэлчээрийн даац хэтэрсэн, хариуцлагагүй уул уурхай, хөдөөгийн шороон зам зэрэг хүний буруутай үйл ажиллагаа нь Монгол орны цөлжилт, газрын доройтлыг улам хүндрүүлж байна. Монгол бол дэлхийн хамгийн сүүлчийн нүүдэлчин улсын нэг юм. Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээлснээр Монгол Улс 2022 оны эцсийн байдлаар 71.1 сая толгой мал тоолуулсан нь  1918 онд мал тооллого явуулж эхэлснээс хойших түүхэн дээд үзүүлэлт юм. Мал аж ахуйг дэмжих нь далайд гарцгүй, улсын уул уурхайгаас хамааралтай эдийн засгийг төрөлжүүлэх хамгийн оновчтой шийдэл гэж үзэж байна. Гэсэн хэдий ч бэлчээрийн даац хэтэрсэн нь Монгол орны цөлжилт, газрын доройтлыг эрчимжүүлэх гол хүчин зүйлүүдийн нэг болоод байгаа бөгөөд энэ нь хөрсийг тогтворжуулж буй өвсийг багасгахад хүргэдэг. Монголын малчид малынхаа чанарыг сайжруулахаас илүүтэй тоо толгойгоо өсгөхөд ихээхэн анхаарч ирсэн. Энэ нь жил бүр мянгаас доошгүй малтай өрхөд тус улс шагнал, батламж гардуулдагтай холбоотой. Тухайлбал, 2022 оны эцсийн байдлаар  Сүхбаатар аймгийн нийт 191 малчин өрхөд энэхүү өргөмжлөлийг олгосон нь тус аймгийн 1000 гаруй толгой малтай малчин өрхийн тоог 1110-д хүргэсэн байна. Мянга гаруй малтай малчин Борчулууны Гансүх "Сүүлийн жилүүдэд ургамлын гарц муудаж, зуншлага муу байлаа. Үргэлж өвс ногоо ихтэй газар нутаг руу нүүж, мал сүргээ таргалуулах болсон" хэмээн ярив.

 Бэлчээрийн даац хэтэрснээс гадна хариуцлагагүй уул уурхайн үйл ажиллагаа нь Монгол орны цөлжилтийг эрчимжүүлж буй бас нэг хүчин зүйл юм. Зөвхөн 2022 онд л гэхэд газар нутаг, байгалийн нөөцөө хариуцлагагүй ашигласны улмаас улсын хэмжээнд 360 гаруй гол горхи, горхи, нуур, булаг шанд ширгэсэн байна. Түүнчлэн, хөдөө орон нутгийн шороон зам нь улс орны цөлжилт, газрын доройтлыг түргэсгэхэд нөлөөлж байна. Монгол Улс 112,400 гаруй км авто замын сүлжээтэй бөгөөд үүний ердөө 7830 км нь хатуу хучилттай гэж тус улсын Зам, тээврийн хөгжлийн яамны албан ёсны мэдээнд дурджээ. Улсын 21 аймгийг улсын нийслэл Улаанбаатар хоттой хатуу хучилттай замаар холбох “Мянганы зам” төсөл 2022 онд дуусгаж, төслийн хүрээнд дээр дурдсан 7830 км хатуу хучилттай автозамыг барьсан. Өөрөөр хэлбэл, Монголын ихэнх зам шороон замтай. Үүнээс болж жолооч нар хөдөө орон нутагт дур мэдэн “шинэ зам” үүсгэж, хөрсний эвдрэлд хүргэж байна. Харин өнөө үед Монголын малчид морь унахын оронд мотоцикль унаж малдаа явахыг илүүд үзэх болсон нь бэлчээрийн доройтолд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж байна.

ЦӨЛЖИЛТТЭЙ ХЭРХЭН ТЭМЦЭХ ВЭ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн санаачилсан “Тэрбум мод” үндэсний аян бол цөлжилттэй тэмцэх гол ажил юм. Цөлжилттэй тэмцэх зорилгоор 2030 он гэхэд нэг тэрбум мод тарих аяныг 2021 оны аравдугаар сард эхлүүлснээс хойш Монгол Улс орон даяар 16.7 сая гаруй мод тарьсан гэж Байгаль орчны яам мэдээллээ. Тус аяны хүрээнд энэ жил 42.9 сая мод тарихаар төлөвлөжээ.

Монгол Улс  цөлжилттэй тэмцэх чиглэлээр гадаад улс орон, олон улсын байгууллагуудтай хамтран ажиллах сонирхолтой байгаа. 2022 оны арваннэгдүгээр сард Монгол Улс Европын холбоотой ойн салбарын тогтвортой менежментийн чиглэлээр хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурснаар Монгол Улс Европын холбооны Ойн түншлэлд нэгдэн орсон Азийн анхны орон болсон юм. Түүнчлэн, Монгол Улс 2026 онд НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх конвенцийн Талуудын 17 дугаар бага хурлыг (COP17) зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Тус хурлыг зохион байгуулж байгаа нь цөлжилтийн асуудлаар дэлхийн хэмжээнд дуу хоолойг хүргэх, цөлжилттэй тэмцэх олон улсын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэх, энэ салбарт хөрөнгө оруулалт татахад чухал ач холбогдолтой гэж холбогдох албаныхан, мэргэжилтнүүд үзэж байна.